عوارض جانبی سی تی اسکن شکم و لگن با تزریق ماده حاجب چه هستند؟

اسکن‌های توموگرافی کامپیوتری (CT) یکی از ارکان اصلی تصویربرداری تشخیصی مدرن هستند که تصاویری مقطعی از بدن را ارائه می‌دهند و در تشخیص دقیق انواع بیماری‌ها و شرایط کمک می‌کنند. برای افزایش وضوح این تصاویر، اغلب از مواد حاجب استفاده می‌شود. این مواد می‌توانند به صورت وریدی یا خوراکی مورد استفاده قرار گیرند، بسته به ناحیه‌ای که قرار است مورد بررسی قرار گیرد. اگرچه اسکن‌های CT با استفاده از ماده حاجب معمولاً ایمن هستند، اما فاقد ریسک نیستند.

اگر به دنبال یک مرکز تصویربرداری با تکنولوژی پیشرفته و تیمی از متخصصان مجرب هستید، مرکز روشنا یکی از بهترین مراکز سی تی اسکن در غرب تهران، انتخاب ایده‌آل برای شماست. این مرکز با ارائه خدمات تصویربرداری گسترده، آماده است تا به شما در تشخیص و درمان بیماری‌ها کمک کند.

معایب ماده حاجب وریدی

واکنش‌های آلرژیک:
واکنش‌های آلرژیک به ماده حاجب وریدی، اگرچه نادر است، می‌تواند از علائم خفیف مانند کهیر و خارش تا واکنش‌های شدید مانند آنافیلاکسی متغیر باشد. این واکنش‌ها زمانی رخ می‌دهد که بدن به اشتباه ماده حاجب را به عنوان یک ماده مضر شناسایی می‌کند و واکنش ایمنی را تحریک می‌کند. ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی اغلب بیماران را برای سابقه آلرژی به ماده حاجب قبل از تجویز آن غربالگری می‌کنند تا این ریسک را کاهش دهند.
نفروپاتی ناشی از ماده حاجب (CIN):
CIN یک مشکل بهداشتی جدی است که در آن کلیه‌ها پس از قرار گرفتن در معرض ماده حاجب وریدی دچار آسیب موقتی یا دائمی می‌شوند. ریسک در بیماران با مشکلات کلیه موجود، دیابت یا کم آبی بدن بیشتر است. اقدامات پیشگیرانه ممکن است شامل هیدراتاسیون و استفاده از مواد حاجب کمتر نفروتوکسیک باشد، به ویژه در جمعیت‌های پرخطر.
عوارض جانبی دیگر:
علاوه بر واکنش‌های آلرژیک و نفروپاتی، بیماران ممکن است عوارض جانبی دیگری مانند تهوع، استفراغ یا طعم فلزی را در حین تزریق ماده حاجب تجربه کنند. اگرچه این علائم معمولاً گذرا هستند و به تنهایی برطرف می‌شوند، اما می‌توانند در طول روند تصویربرداری باعث ناراحتی شوند.
افزایش هزینه: استفاده از مواد حاجب وریدی هزینه کلی یک اسکن CT را افزایش می‌دهد. این شامل نه تنها هزینه خود ماده حاجب، بلکه همچنین نظارت و اقدامات ایمنی اضافی مورد نیاز برای مدیریت عوارض جانبی و واکنش‌های احتمالی است.

معایب ماده حاجب خوراکی

واکنش‌های آلرژیک:
مشابه ماده حاجب وریدی، ماده حاجب خوراکی نیز می‌تواند واکنش‌های آلرژیک را برانگیزد. اینها به طور کلی کمتر شایع هستند، اما می‌توانند شامل علائمی از خفیف تا شدید باشند.
پنومونیت ناشی از استنشاق:
اگر ماده حاجب خوراکی به اشتباه به ریه‌ها استنشاق شود، می‌تواند منجر به پنومونیت ناشی از استنشاق شود، یک وضعیت مشخص شده توسط التهاب و عفونت ریه. این موقعیت به ویژه در افرادی با مشکلات بلع یا بیماری‌های شدید خطرناک است.
انسداد روده:
در موارد نادر، ماده حاجب خوراکی ممکن است به انسداد روده کمک کند. این می‌تواند زمانی رخ دهد که ماده حاجب در روده‌ها جامد شود و انسدادی ایجاد کند که ممکن است نیاز به مداخله جراحی داشته باشد.
مشکلات گوارشی:
ماده حاجب خوراکی همیشه قابل تحمل نیست. برخی از بیماران پس از مصرف، علائمی مانند تهوع، استفراغ، اسهال یا ناراحتی شکمی را گزارش می‌کنند، که می‌تواند فرآیند تصویربرداری را پیچیده کند.
تاخیر در تشخیص:
آماده‌سازی و تجویز ماده حاجب خوراکی ممکن است چندین ساعت طول بکشد که ممکن است فرآیند اسکن را به تاخیر اندازد. این تاخیر می‌تواند در موقعیت‌های اورژانسی که تشخیص سریع ضروری است، حیاتی باشد.
ناخوشایند برای نوشیدن:
بسیاری از بیماران طعم و بافت ماده حاجب خوراکی را ناخوشایند می‌یابند که مصرف حجم مورد نیاز را به چالش می‌کشد، به ویژه برای کودکان یا افراد با ذائقه‌های حساس.

ماده حاجب، که معمولاً حاوی ید است، برای بهبود وضوح تصاویر در سی تی اسکن‌ها استفاده می‌شود. این ماده به پزشکان اجازه می‌دهد تا ساختارهای بدن مانند رگ‌های خونی، غدد، و دیگر اندام‌ها را با دقت بیشتری مشاهده کنند. استفاده از ماده حاجب خصوصاً در موقعیت‌های پیچیده پزشکی که نیاز به تشخیص دقیق‌تر و جزئیات بیشتر است، اهمیت پیدا می‌کند. این روش می‌تواند به تشخیص بهتر بیماری‌ها و انتخاب روش‌های درمانی مناسب‌تر کمک کند.

تصویربرداری عروقی

برای ارزیابی بیماری‌های عروقی، به ویژه برای تشخیص خونریزی فعال، استفاده از کنتراست وریدی ضروری است. کنتراست وریدی به دلیل توانایی در روشن‌تر کردن شریان‌ها و وریدها، جریان خون را به وضوح نشان می‌دهد و به پزشک کمک می‌کند تا هرگونه ناهنجاری مانند تنگی، انسداد یا نشانه‌های خونریزی را به سرعت شناسایی کند. این امر در مواقع اورژانسی که نیاز به تصمیم‌گیری سریع وجود دارد، اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند.

عفونت و التهاب

در تشخیص عفونت‌های شکمی و التهابات مانند آپاندیسیت و دیورتیکولیت، کنتراست وریدی به تشخیص دقیق کمک می‌کند. کنتراست می‌تواند التهاب‌های ناشی از عفونت را به دلیل تغییر در تراکم بافت‌ها به خوبی نمایان کند و به تشخیص نواحی مبتلا کمک کند. با این حال، در برخی موارد مانند تشخیص سوراخ‌شدگی روده، استفاده از کنتراست ممکن است اطلاعات مفیدی ارائه ندهد زیرا نیاز به شناسایی نشانه‌های مستقیم سوراخ شدن در دیواره روده وجود دارد و استفاده از کنتراست در این موارد ممکن است تصویربرداری را پیچیده کند.

ارزیابی ساختارهای روده

در بررسی دیواره روده و تشخیص شرایطی مانند مسیر گرفتگی یا خونریزی روده، انتخاب نوع کنتراست (مثبت یا خنثی) بستگی به مورد دارد. به عنوان مثال، برای تشخیص خونریزی ممکن است کنتراست خنثی ترجیح داده شود زیرا کنتراست مثبت می‌تواند باعث ماسکه شدن سطح درون روده شده و جزئیات دقیق خونریزی را پنهان کند. از سوی دیگر، در برخی شرایط، استفاده از کنتراست مثبت می‌تواند کمک کند تا مرزهای دقیق روده و نواحی آسیب دیده به خوبی مشخص شوند؛ لذا انتخاب نوع کنتراست باید با توجه به هدف تشخیصی و شرایط بالینی بیمار صورت گیرد.

پزشکان برای کاهش خطر بروز عوارض ناشی از تزریق ماده حاجب، ابتدا سوابق پزشکی بیمار را بررسی می‌کنند تا از وجود هرگونه حساسیت به مواد حاجب، به ویژه ید، آگاه شوند. در صورت وجود حساسیت‌های شناخته شده، ممکن است داروهای پیشگیرانه مانند آنتی‌هیستامین‌ها یا استروئیدها قبل از تزریق تجویز شود. همچنین، برای بیماران با نارسایی کلیوی شدید یا زنان باردار، استفاده از ماده حاجب ممکن است کاملاً منع شود و پزشکان روش‌های بدون تزریق را به عنوان جایگزین پیشنهاد دهند. این رویکردها به پایین رساندن خطرات و افزایش ایمنی بیماران کمک می‌کند.
در مواردی که استفاده از تزریق ماده حاجب در سی تی اسکن مناسب نیست، ام‌آرآی (MRI) و سونوگرافی می‌توانند جایگزین‌های مفیدی باشند. MRI بدون نیاز به ماده حاجب قادر به ارائه تصاویر دقیق از بافت‌های نرم است، در حالی که سونوگرافی برای بررسی‌های سطحی‌تر از اعضای شکمی به کار می‌رود. هر دو روش از ایمنی بالایی برخوردار هستند و خطرات مرتبط با مواد حاجب را به همراه ندارند.

تصمیم‌گیری درباره استفاده از کنتراست در سی‌تی اسکن شکم و لگن باید بر اساس تشخیص مورد نظر و شرایط بالینی بیمار انجام شود. استفاده از کنتراست وریدی در اکثر موارد ضروری است تا جزئیات عروقی، التهابات، توده‌ها و ناهنجاری‌های عروقی به خوبی شناسایی شود. در عین حال، انتخاب بین کنتراست مثبت و خنثی خوراکی بسته به نیاز تشخیصی و ویژگی‌های بیمار تعیین می‌شود. از سوی دیگر، آگاهی از عوارض احتمالی ناشی از کنتراست و اتخاذ تدابیر پیشگیرانه جهت کاهش ریسک‌های مربوطه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.


منابع
NCBI
NCBI
CCJM
healthline
radiologyinfo
AAFP
ajronline