هپاتیت کدام اعضای بدن را درگیر می‌کند و آیا بیماری خطرناکی است؟

هپاتیت در درجه اول کبد را درگیر می‌کند چون به معنی التهاب بافت کبد است. با این حال اثر آن فقط محدود به کبد نیست و می‌تواند اندام‌های دیگری را هم تحت تأثیر قرار دهد:

۱. کبد

مرکز اصلی آسیب در هپاتیت است. التهاب باعث تورم، نکروز و اختلال در عملکرد کبد می‌شود.
در موارد مزمن می‌تواند به سیروز یا حتی سرطان کبد (کارسینوم هپاتوسلولار) منجر شود.

۲. دستگاه گوارش

اختلال در تولید و ترشح صفرا ممکن است باعث تهوع، استفراغ، اسهال یا سوءهاضمه شود.
طحال در اثر فشار پورتال ناشی از این بیماری مزمن می‌تواند بزرگ شود.

۳. سیستم ایمنی و خون

بعضی از انواع هپاتیت (مثلاً هپاتیت B و C) می‌توانند بیماری‌های خودایمنی یا اختلالات خونی مثل کم‌خونی همولیتیک یا اختلال در پلاکت‌ها را ایجاد کنند.

۴. کلیه‌ها

در هپاتیت B و C گاهی بیماری‌های کلیوی مثل گلومرولونفریت بروز می‌کند.

۵. پوست و مفاصل

بثورات پوستی، خارش و درد مفاصل از عوارض خارج‌کبدی هپاتیت ویروسی (به‌ویژه نوع C) هستند.

آسیب ناشی از این عارضه می‌تواند هم علائم حاد (زودرس) و هم نشانه‌های مزمن (درازمدت) ایجاد کند. شدت و نوع علائم به نوع هپاتیت (A، B، C، D، E) و میزان آسیب به کبد بستگی دارد.

علائم اولیه و شایع

خستگی و ضعف عمومی: به دلیل کاهش عملکرد کبد در متابولیسم.
بی‌اشتهایی و تهوع: معمولاً با احساس سنگینی یا درد در سمت راست بالای شکم.
تب خفیف و بدن‌ درد: به‌ویژه در هپاتیت ویروسی حاد.
زردی (یرقان): زرد شدن پوست و سفیدی چشم‌ها به دلیل افزایش بیلی‌روبین.
ادرار پررنگ و مدفوع کم‌رنگ: به علت اختلال در دفع صفرا.

نشانه‌های پیشرفته یا هشداردهنده

درد شکم (به‌ویژه سمت راست بالا)
خارش شدید پوست (به دلیل رسوب نمک‌های صفراوی)
کبودی یا خونریزی آسان (به دلیل کاهش فاکتورهای انعقادی که در کبد ساخته می‌شوند)
ورم پاها یا شکم (آسیت) به دلیل نارسایی کبدی یا فشار پورتال.
اختلالات ذهنی یا گیجی (انسفالوپاتی کبدی) که به علت تجمع سموم در خون رخ می‌دهد.

نشانه‌های مزمن در هپاتیت طولانی‌مدت (B و C)

کاهش وزن بدون دلیل
بزرگی طحال
تغییرات پوستی مثل رگ‌های عنکبوتی (اسپایدر آنژیوم) یا قرمزی کف دست (اریتم پالمار)
درد مفاصل و بثورات پوستی (در اثر درگیری سیستم ایمنی)

در مجموع شایع‌ترین نشانه‌ی قابل مشاهده این بیماری زردی پوست و چشم‌ها است. اما علائم گوارشی (تهوع، بی‌اشتهایی)، خستگی، و تغییر رنگ ادرار و مدفوع هم به همان اندازه مهم‌اند و باید جدی گرفته شوند.

این عارضه بسته به نوع آن می‌تواند از یک بیماری خفیف و خودبه‌خود بهبود یابنده تا یک بیماری جدی و خطرناک متغیر باشد. در مواردی مثل هپاتیت A و E معمولاً بیماری گذرا است و با مراقبت‌های حمایتی برطرف می‌شود اما هپاتیت‌های B، C و D می‌توانند مزمن شوند و به مشکلات جدی مانند فیبروز، سیروز و حتی سرطان کبد منجر گردند. خطرناک بودن این عارضه بیشتر به این دلیل است که التهاب مداوم کبد عملکرد حیاتی آن را مختل می‌کند و در صورت عدم درمان به نارسایی کبدی و عوارض مرگبار ختم می‌شود. به همین علت تشخیص زودهنگام، پیگیری پزشکی و رعایت اصول پیشگیری اهمیت بالایی دارند.

تشخیص این بیماری بر پایه‌ی معاینه بالینی، آزمایش‌های خون و در برخی موارد تصویربرداری یا نمونه‌برداری از کبد انجام می‌شود. مهم‌ترین روش‌ها و آزمایش‌ها عبارت‌اند از:

آزمایش‌های خون

تست‌های عملکرد کبد (LFTs): اندازه‌گیری آنزیم‌های کبدی مانند ALT و AST، سطح بیلی‌روبین و آلکالن فسفاتاز که در صورت التهاب و آسیب کبد بالا می‌روند.
آزمایش آنتی‌بادی‌ها و آنتی‌ژن‌ها: برای تشخیص نوع ویروس هپاتیت (A، B، C، D، E). مثلاً HBsAg و Anti-HCV برای هپاتیت B و C.
بررسی بار ویروسی (PCR): برای تشخیص وجود و میزان ویروس در خون، به‌ویژه در هپاتیت‌های B و C.

تصویربرداری

سونوگرافی کبد: برای بررسی اندازه، ساختار و وجود علائمی از فیبروز یا سیروز پزشک ممکن است سونوگرافی از کبد درخواست دهد. اگر به دنبال سونوگرافی خوب در غرب تهران هستید مرکز روشنا میتواند بهترین گزینه باشد.
الاستوگرافی (Fibroscan): روشی غیرتهاجمی که برای بررسی میزان سفتی کبد و تخمین فیبروز استفاده می شود.

نمونه‌برداری از کبد (بیوپسی)

در موارد خاص برای تعیین شدت آسیب و مرحله بیماری استفاده می‌شود.

سایر تست‌ها

آزمایش‌های خون تکمیلی برای رد سایر علل آسیب کبد (مانند بیماری‌های خودایمنی یا متابولیک).
تست‌های انعقادی برای بررسی توانایی کبد در تولید فاکتورهای لخته‌کننده.

روش‌های درمان این بیماری و کنترل عوارض آن بسته به نوع هپاتیت (A، B، C، D، E) و شدت آسیب به کبد متفاوت است.

درمان هپاتیت حاد (A و E)

معمولاً نیاز به درمان خاصی ندارد و با استراحت، تغذیه مناسب، مصرف مایعات و پرهیز از الکل و داروهای آسیب‌زننده به کبد بهبود می‌یابد.

درمان هپاتیت B

در موارد حاد بیشتر افراد بدون دارو بهبود می‌یابند.
در نوع مزمن از داروهای ضدویروس مانند تنوفوویر و انتکاویر استفاده می‌شود که به کاهش تکثیر ویروس و جلوگیری از آسیب بیشتر کبد کمک می‌کنند.
پیگیری منظم برای جلوگیری از پیشرفت به سیروز یا سرطان کبد ضروری است.

درمان هپاتیت C

امروزه درمان اصلی داروهای ضدویروسی مستقیم‌الاثر (DAAs) است که در بیش از ۹۰٪ موارد باعث درمان کامل می‌شوند.
درمان زودهنگام از بروز فیبروز و سیروز جلوگیری می‌کند.

درمان هپاتیت D

پیچیده‌تر است و اغلب با اینترفرون‌ها و داروهای ضدویروسی ترکیبی درمان می‌شود.
کنترل هپاتیت B (چون ویروس D بدون آن فعال نمی‌شود) بخش مهمی از درمان است.

درمان هپاتیت مزمن و پیشرفته

کنترل عوارض سیروز: داروهای مدر برای آسیت، داروهای کاهش فشار پورتال، و درمان واریس مری.
پیشگیری از نارسایی کبدی: پرهیز از الکل، داروهای کبدی‌سم، و واکسیناسیون در برابر سایر هپاتیت‌ها.
پیوند کبد: در موارد نارسایی پیشرفته یا سرطان کبد تنها گزینه قطعی درمان است.

در مجموع هپاتیت بیماری‌ای است که می‌تواند از یک التهاب ساده و گذرا تا یک مشکل جدی و مزمن کبدی تغییر شکل دهد. آنچه اهمیت دارد تشخیص زودهنگام و پیگیری درمانی است تا از پیشرفت به سمت سیروز یا نارسایی کبد جلوگیری شود. رعایت سبک زندگی سالم، تغذیه مناسب، پرهیز از مصرف الکل و داروهای آسیب‌زننده به کبد و واکسیناسیون نقش مهمی در کنترل و پیشگیری از آن دارد. اگر شما یا اطرافیانتان نیاز به بررسی‌های دقیق‌تر مانند آزمایش‌های کبدی، سونوگرافی یا فیبرواسکن دارید می‌توانید به مرکز تصویربرداری روشنا در غرب تهران مراجعه کنید؛ جایی که با بهره‌گیری از تجهیزات پیشرفته و تیم متخصص امکان تشخیص دقیق و پیگیری درمان برای بیماران فراهم شده است. برای دریافت مشاوره می توانید از طریق دکمه دریافت نوبت و یا از طریق شماره تماس 02144204726 اقدام کنید.


منابع
clevelandclinic.org
www.who.int