جفت پایین در بارداری چقدر خطرناک است و روش های تشخیص آن چیست؟

جفت اندامی حیاتی در بارداری است که وظیفه رساندن اکسیژن و مواد مغذی به جنین را بر عهده دارد. زمانی که جفت در قسمت‌های پایین رحم قرار بگیرد و نزدیک دهانه رحم باشد به آن جفت پایین گفته می‌شود. خطر جفت پایین به چند عامل مهم وابسته است. اگر جفت تنها نزدیک دهانه رحم باشد اما آن را نپوشاند معمولاً مشکل زیادی ایجاد نمی‌کند و در بسیاری از موارد با پیشرفت بارداری از ناحیه حساس فاصله می‌گیرد. اما اگر جفت به طور کامل دهانه رحم را بپوشاند احتمال خونریزی بیشتر می‌شود و نیاز به کنترل دقیق‌تری وجود دارد.

در شرایطی که جفت سرراهی کامل باشد زایمان طبیعی امکان‌پذیر نیست زیرا عبور جنین از دهانه رحم باعث پارگی جفت و خونریزی شدید خواهد شد. به همین دلیل در این موارد پزشک معمولاً برنامه‌ریزی برای سزارین را توصیه می‌کند. با این حال بسیاری از زنان دارای جفت پایین بارداری سالمی را تجربه می‌کنند و تنها نیاز به مراقبت دقیق‌تر، اجتناب از فعالیت‌های سنگین و پیگیری تصویربرداری دارند. نکته مهم این است که هرگونه خونریزی در بارداری باید فوراً بررسی شود و مادر نباید منتظر بهبود خودبه‌خودی بماند. این وضعیت اگرچه ممکن است نگرانی ایجاد کند اما با نظارت مناسب قابل کنترل است.

نشانه‌های پایین بودن جفت معمولاً به صورت علائم قابل توجه در سه‌ماهه دوم و سوم بارداری ظاهر می‌شوند و نیاز به بررسی فوری دارند. این نشانه‌ها عبارتند از:
خونریزی بدون درد در نیمه دوم بارداری
لکه‌بینی مکرر با شدت کم یا متوسط
احساس فشار غیرمعمول در ناحیه لگن
انقباضات نامنظم که با استراحت بهتر نمی‌شود
خونریزی پس از رابطه جنسی
کاهش قابل توجه انرژی به دلیل خونریزی‌های تکراری
کم‌خونی ناشی از خونریزی‌های دوره‌ای
حساسیت و ناراحتی در بخش پایینی شکم
سرگیجه یا ضعف ناشی از افت حجم خون
نبود درد شدید در هنگام خونریزی که به تشخیص جفت پایین کمک می‌کند

تشخیص این عارضه فرآیندی مرحله‌به‌مرحله است که بر پایه تصویربرداری دقیق و ارزیابی کامل شرایط بالینی مادر انجام می‌شود تا موقعیت جفت با بیشترین دقت مشخص شود. روش‌های کامل و دقیق تشخیص این عارضه شامل موارد زیر است:
سونوگرافی شکمی در چکاپ‌های روتین بارداری برای تشخیص اولیه محل قرارگیری جفت
سونوگرافی ترانس‌واژینال برای اندازه‌گیری دقیق فاصله جفت تا دهانه رحم که بهترین و مطمئن‌ترین روش تشخیص است
سونوگرافی داپلر برای بررسی جریان خون جفت و اطمینان از سلامت خون‌رسانی در صورت شک به اختلال
سونوگرافی در هفته‌های ۱۲ تا ۲۰ برای ارزیابی اولیه اما تشخیص قطعی در هفته‌های بالاتر انجام می‌شود
تکرار سونوگرافی در حوالی هفته‌های ۲۸ تا ۳۲ برای بررسی جابه‌جایی طبیعی جفت همراه با رشد رحم
ام‌آر‌آی در موارد خاص مانند احتمال چسبندگی جفت یا شرایط پیچیده که نیاز به ارزیابی عمیق‌تر دارند
بررسی سابقه خونریزی مادر و تطابق آن با یافته‌های تصویربرداری برای تشخیص دقیق‌تر
ارزیابی موقعیت جنین و احتمالی که جفت پایین بر حالت قرارگیری جنین ایجاد می‌کند
بررسی ضخامت جفت و شکل چسبندگی آن با استفاده از سونوگرافی‌های تخصصی
کنترل وضعیت دهانه رحم برای تشخیص احتمال بسته بودن یا پوشیده شدن کامل توسط جفت
تحلیل تصاویر قبلی مادر برای تشخیص روند حرکت و تغییر موقعیت جفت در طول بارداری
پایش منظم در مادرانی که سابقه سزارین یا جراحی رحم دارند به دلیل احتمال بالاتر جفت پایین
تصویربرداری تکمیلی در موارد خونریزی شدید یا علائم غیرمعمول برای مشکلات دیگر رحم
ارزیابی خطر زایمان زودرس بر اساس فاصله جفت از دهانه رحم در نتایج تصویربرداری
ترکیب یافته‌های سونوگرافی با معاینه بالینی برای تصمیم‌گیری نهایی درمانی

اگر به دنبال یک سونوگرافی خوب در غرب تهران هستید می‌توانید به مرکز تصویربرداری مجهز روشنا مراجعه کنید.

مدیریت بارداری با جفت پایین باید دقیق و مرحله‌به‌مرحله انجام شود تا خطر خونریزی و عوارض برای مادر و جنین به حداقل برسد و روند بارداری با ایمنی بیشتری ادامه پیدا کند.

محدودیت فعالیت‌های روزانه

مادر باید از فعالیت‌های سنگین، بلند کردن اجسام و ورزش‌های پرتحرک دوری کند تا فشار کمتری به ناحیه لگن و دهانه رحم وارد شود.

کاهش یا پرهیز از رابطه جنسی

به دلیل احتمال تحریک دهانه رحم و خطر خونریزی، معمولاً توصیه می‌شود رابطه جنسی تا زمان بررسی‌های بعدی محدود یا متوقف شود.

استراحت نسبی و مدیریت خستگی

استراحت کافی و کاهش فعالیت‌های طولانی‌مدت به کاهش فشار روی رحم کمک می‌کند و مادر در صورت احساس سنگینی یا درد باید فعالیت خود را کم کند.

پیگیری منظم با سونوگرافی

موقعیت جفت باید در فواصل منظم با سونوگرافی پایش شود زیرا احتمال جابه‌جایی آن با رشد رحم وجود دارد و تصمیم‌گیری درباره نوع زایمان به این نتایج وابسته است.

مدیریت و ارزیابی خونریزی

هرگونه خونریزی باید جدی گرفته شود و مادر باید در صورت مشاهده حتی مقدار کمی خون فوراً به پزشک یا مرکز درمانی مراجعه کند.

مراقبت دارویی تحت نظر پزشک

مصرف مکمل آهن، ویتامین‌ها یا هر داروی دیگر باید فقط با تجویز پزشک باشد و مصرف خودسرانه کاملاً ممنوع است.

تغذیه مناسب و کنترل هموگلوبین

تغذیه غنی از آهن، پروتئین و مایعات کافی نقش مهمی در جبران ذخایر بدن دارد و کنترل هموگلوبین برای پیشگیری از کم‌خونی ضروری است.

پرهیز از سفرهای طولانی

به دلیل احتمال خونریزی ناگهانی بهتر است مادر از سفرهای طولانی‌مدت یا مسیرهای دور از مراکز درمانی خودداری کند.

آگاهی از علائم هشداردهنده

مادر باید علائمی مانند خونریزی، سرگیجه، دردهای شدید یا کاهش حرکات جنین را بشناسد و در صورت بروز سریعاً اقدام کند.

عوامل مختلف می‌توانند این جابه‌جایی یا باقی‌ماندن جفت در قسمت پایین رحم را ایجاد کنند از جمله:
سابقه سزارین که باعث ایجاد اسکار در دیواره رحم می‌شود و جفت تمایل دارد روی ناحیه اسکار لانه‌گزینی کند.
انجام جراحی‌های رحمی مانند میومکتومی که ساختار دیواره رحم را تغییر می‌دهد.
بارداری چندقلویی که به دلیل بزرگ شدن حجم رحم و نیاز به سطح بیشتر برای لانه‌گزینی جفت رخ می‌دهد.
سن بالای مادر که با تغییرات بافتی رحم مرتبط است و احتمال لانه‌گزینی جفت در بخش‌های پایین را افزایش می‌دهد.
داشتن جفت بزرگ یا غیرطبیعی مثل جفت غیرمتمرکز که ممکن است به سمت دهانه رحم گسترش یابد.
سیگار یا مصرف مواد که جریان خون رحم را مختل می‌کند و باعث لانه‌گزینی در نواحی نامناسب می‌شود.
فاصله کوتاه بین بارداری‌ها که ممکن است اجازه ترمیم کامل آندومتر را ندهد.
لقاح مصنوعی و روش‌های کمک‌باروری که احتمال لانه‌گزینی جفت در نواحی پایین‌تر رحم را بیشتر می‌کنند.

جفت پایین اگرچه تشخیصی است که ممکن است باعث نگرانی مادر شود اما در بسیاری از موارد با رشد رحم و جابه‌جایی جفت مشکل برطرف می‌شود. شناخت علائم هشداردهنده، پیگیری سونوگرافی و پرهیز از فعالیت‌های پرخطر مهم‌ترین اقدامات در مدیریت این وضعیت است. تشخیص دقیق نقش اساسی دارد و مادر باید در کل دوران بارداری تحت نظر پزشک بماند.
بررسی موقعیت جفت از مراحل مهم مراقبت در دوران بارداری است و سونوگرافی دقیق بهترین روش ارزیابی محسوب می‌شود. مرکز رادیولوژی و سونوگرافی روشنا با دستگاه‌های پیشرفته و تیم متخصص در زمینه تصویربرداری بارداری، امکان تشخیص سریع و مطمئن جفت پایین را فراهم کرده است. مادران می‌توانند با پیگیری منظم و آرامش خاطر دوران بارداری سالم‌تری را تجربه کنند. برای تعیین وقت می‌توانید از طریق دکمه دریافت نوبت یا شماره تماس 02144203934 اقدام نمایید.


منابع
tommys.org
uhsussex.nhs