نقش سونوگرافی در تشخیص آب آوردن ریه (پلورال افیوژن) چیست؟

آب آوردن ریه یا پلورال افیوژن (Pleural Effusion) به تجمع غیرطبیعی مایع در فضای بین دو لایه‌ی پرده‌ی جنب (پلور) اطراف ریه گفته می‌شود. در حالت طبیعی مقدار کمی مایع برای لغزش آسان این دو لایه وجود دارد؛ اما در اثر بیماری‌هایی مثل نارسایی قلبی، عفونت، سرطان یا صدمات قفسه سینه حجم این مایع افزایش می‌یابد و فرد دچار تنگی نفس، درد قفسه سینه و سرفه خشک می‌شود.
سونوگرافی قفسه سینه (اولتراسوند) یکی از بهترین ابزارها برای تشخیص وجود و میزان مایع در فضای پلور است. این روش با ارسال امواج صوتی با فرکانس بالا و دریافت بازتاب آن‌ها تصویری زنده از ساختارهای داخل قفسه سینه ارائه می‌دهد. به‌صورت خلاصه:
تمایز مایع از بافت ریه:
چون مایع امواج صوتی را به خوبی عبور می‌دهد در تصویر اولتراسوند به شکل ناحیه‌ای تیره یا بدون اکو (آنه‌اکو) دیده می‌شود؛ این نخستین نشانه‌ی وجود افیوژن است.
تعیین مقدار و محل دقیق مایع:
سونوگرافی حجم مایع را حتی در اندازه‌های بسیار کم (در حد ۵ تا ۱۰ میلی‌لیتر) نشان می‌دهد دقیق‌تر از عکس ساده قفسه سینه.
تشخیص نوع افیوژن (ساده یا پیچیده):
اگر درون مایع خطوط سپتوم یا ذرات معلق دیده شود احتمالاً افیوژن از نوع اگزوداتیو یا چرکی (امپیِما) است که نشانه‌ی عفونت یا التهاب محسوب می‌شود.
بررسی حرکت ریه:
پزشک می‌تواند مشاهده کند که ریه در میان مایع «شناور» است یا خیر؛ این علامت ویژه‌ی افیوژن آزاد است.
راهنمایی در تخلیه مایع (توراسنتز):
هنگامی که نیاز به تخلیه مایع وجود دارد محل دقیق ورود سوزن با استفاده از تصویر سونوگرافی انتخاب می‌شود تا خطر آسیب به ریه یا رگ‌ها کاهش یابد.

به طور خلاصه اولتراسوند با ارائه تصویری زنده و دقیق از فضای پلور کمک می‌کند پزشک وجود، مقدار و نوع مایع اطراف ریه را شناسایی کند. این روش سریع، ایمن و مقرون‌به‌صرفه است و امروزه در بیشتر مراکز درمانی به عنوان روش اصلی برای تشخیص آب آوردن ریه (پلورال افیوژن) مورد استفاده قرار می‌گیرد. اگر به دنبال یک سونوگرافی خوب در غرب تهران هستید می‌توانید به مرکز تصویربرداری روشنا مراجعه کنید.

این روش علاوه بر سهولت کاربرد از دقت بالا و ایمنی فوق‌العاده برخوردار است. مهم‌ترین مزایای آن عبارت‌اند از:

دقت بالا در تشخیص حتی مقادیر کم مایع

می‌تواند وجود پلورال افیوژن را در حجم‌های بسیار اندک (حدود ۵ تا ۱۰ میلی‌لیتر) نشان دهد.
دقت آن تا چند برابر بیشتر از عکس ساده قفسه سینه است.

ایمنی کامل و بدون اشعه

برخلاف روش‌هایی مانند رادیوگرافی یا سی‌تی‌اسکن در اولتراسوند از اشعه یونیزان استفاده نمی‌شود.
بنابراین برای کودکان، زنان باردار و بیماران بستری کاملاً ایمن است.

قابلیت انجام در بالین بیمار (پرتابل بودن)

دستگاه‌های اولتراسوند قابل حمل هستند و می‌توانند در بخش‌های ICU، اورژانس یا کنار تخت بیمار استفاده شوند.
این ویژگی تشخیص سریع و فوری را ممکن می‌سازد.

ارزیابی هم‌زمان ساختارهای مجاور

علاوه بر وجود مایع می‌توان وضعیت ریه، پرده پلور، دیافراگم و احشاء مجاور را مشاهده کرد.
این قابلیت کمک می‌کند نوع افیوژن (آزاد، سپتاته، چرکی یا خونی) مشخص شود.

راهنمایی دقیق برای تخلیه مایع (توراسنتز)

موقعیت سوزن و سطح ایمن برای ورود به فضای پلور تحت کنترل تصویری تعیین می‌شود.
این کار خطر آسیب به ریه یا رگ‌های بین‌دنده‌ای را نزدیک به صفر می‌کند.

سرعت بالا و نتایج لحظه‌ای

نتایج بلافاصله قابل مشاهده است بدون نیاز به انتظار بررسی رادیولوژی.
در شرایط بحرانی اولتراسوند بهترین گزینه برای تصمیم‌گیری فوری درباره درمان است.

درحالی‌که اولتراسوند بهترین ابزار اولیه برای شناسایی پلورال افیوژن است روش‌های دیگری نیز تکمیل‌کننده تشخیص هستند و هرکدام بسته به وضعیت بیمار هدف بررسی (تشخیص یا درمان) و امکانات مرکز درمانی انتخاب می‌شوند از جمله:

عکس ساده قفسه سینه (Chest X-ray)

اولین و در دسترس‌ترین روش تصویری برای تشخیص آب آوردن ریه است.
در حالت نشسته مایع تجمع‌یافته معمولاً باعث آتنوئیشن یا تیرگی در زوایای تحتانی قفسه سینه (Costophrenic Angles) می‌شود.
در وضعیت خوابیده به پهلو (Decubitus view) می‌توان مایع‌های کم‌حجم‌تر را نیز تشخیص داد.
البته این روش در شناسایی افیوژن‌های کوچک یا موضعی دقت کمتری نسبت به اولتراسوند دارد.

سی‌تی اسکن قفسه سینه (CT Scan of Chest)

روشی بسیار دقیق برای بررسی جزئیات ساختمان پلور و بافت ریه است.
تمایز بین توده، ضخیم شدن پلور و مایع با رزولوشن بالا امکان‌پذیر است.
برای تشخیص افیوژن‌های پیچیده یا بدخیمی‌های پلور (مثل مزوتلیوما) بسیار مفید است.
البته به‌دلیل هزینه بالا و استفاده از اشعه X معمولاً پس از تأیید وجود مایع با اولتراسوند به کار می‌رود.
چنانچه قصد انجام این روش را دارید می‌توانید به مرکز روشنا بهترین مرکز سی تی اسکن غرب تهران مراجعه کنید.

ام‌آر‌آی قفسه سینه (MRI Chest)

در موارد خاص مانند شک به درگیری تومورال یا التهاب مزمن پلور استفاده می‌شود.
قابلیت تمایز دقیق بین بافت نرم و مایع را دارد.
به‌طور روتین برای پلورال افیوژن به کار نمی‌رود زیرا زمان‌بر و گران‌تر است.

توراسنتز (Thoracentesis)

یک روش تهاجمی تشخیصی و درمانی است که در آن مایع پلور با سوزن ظریف خارج می‌شود.
نمونه مایع جهت آنالیز بیوشیمیایی، سیتولوژی و میکروبیولوژی به آزمایشگاه ارسال می‌شود تا علت اصلی مشخص گردد (مثلاً نارسایی قلبی، عفونت یا بدخیمی).
معمولاً با راهنمایی سونوگرافی انجام می‌شود تا ایمنی افزایش یابد.

پلوروسکوپی یا توراکوسکوپی (Thoracoscopy)

در موارد مزمن یا مشکوک به سرطان پلور انجام می‌شود.
اجازه می‌دهد پزشک مستقیماً داخل فضای پلور را مشاهده کرده و نمونه‌برداری (بیوپسی) انجام دهد.
این روش دقت بالایی دارد اما نیاز به بی‌حسی یا بیهوشی دارد.

درمان این وضعیت به علت اصلی، میزان مایع و علائم بیمار بستگی دارد. در بسیاری از موارد هدف درمان هم کاهش علائم و هم رفع علت زمینه‌ای است.
درمان علت زمینه‌ای
اولین گام در مدیریت پلورال افیوژن برطرف کردن عامل ایجادکننده است.
در نارسایی قلبی: استفاده از داروهای دیورتیک (ادرارآور) مانند فوروزماید برای کاهش حجم مایع.
در عفونت‌های ریوی و پلورال: تجویز آنتی‌بیوتیک‌ها یا در صورت نیاز درناژ چرک (امپیم).
در بدخیمی‌ها یا سرطان‌ها: درمان پایه‌ای شامل شیمی‌درمانی، پرتودرمانی یا پلورودز (چسباندن پلور) جهت جلوگیری از تجمع مجدد مایع.
توراسنتز (Thoracentesis)
روشی درمانی و تشخیصی است که در آن مایع پلور با سوزن ظریف تخلیه می‌شود.
باعث کاهش سریع تنگی نفس و درد قفسه سینه می‌گردد.
معمولاً تحت راهنمایی سونوگرافی انجام می‌شود تا خطر سوراخ شدن ریه کاهش یابد.
کارگذاری لوله قفسه سینه (Chest Tube Drainage)
اگر افیوژن حجیم، عفونی یا چسبنده باشد لوله قفسه سینه برای تخلیه مداوم مایع کار گذاشته می‌شود.
در موارد امپیما یا هموتوراکس (تجمع خون) نیز این روش ضروری است.
پلورودز (Pleurodesis)
در بیماران سرطانی با تجمع مکرر مایع از محلولی مانند تالک یا مواد شیمیایی تحریک‌کننده برای چسباندن دو لایه پلور استفاده می‌شود.
این کار از تجمع مجدد مایع جلوگیری می‌کند.
درمان جراحی (VATS یا توراکوسکوپی)
در افیوژن‌های مزمن، سپتاته یا مقاوم به تخلیه جراحی توراکوسکوپی یا VATS (Video Assisted Thoracoscopic Surgery) انجام می‌شود.
پزشک مستقیماً داخل قفسه سینه را مشاهده و چسبندگی‌ها را از بین می‌برد.

در مجموع سونوگرافی یکی از دقیق‌ترین و ایمن‌ترین روش‌ها برای تشخیص آب آوردن ریه یا همان پلورال افیوژن است و به پزشک امکان می‌دهد وجود و نوع مایع اطراف ریه را به‌صورت زنده مشاهده کند. در کنار آن روش‌هایی مانند عکس قفسه سینه، سی‌تی‌اسکن و توراسنتز نیز برای بررسی کامل‌تر به‌کار می‌روند. درمان بسته به علت، شدت و نوع افیوژن متفاوت است و از دارودرمانی و تخلیه مایع تا جراحی و پلورودز متغیر می‌باشد. تشخیص به‌موقع و اقدام هدفمند می‌تواند از پیشرفت بیماری جلوگیری کرده و عملکرد طبیعی ریه را بازگرداند.
ما در روشنا مرکز تصویربرداری غرب تهران با بهره‌گیری از تجهیزات پیشرفته سونوگرافی و تیم متخصص تشخیص این بیماری را با بالاترین دقت و در کوتاه‌ترین زمان انجام می‌دهیم. این مرکز با رویکردی علمی و انسانی هدف خود را بر ارائه تصویربرداری ایمن، دقیق و پاسخ‌گو به نیازهای بیماران قرار داده است. انجام سونوگرافی قفسه سینه در روشنا با راهنمایی پزشکان با تجربه به تشخیص سریع علت آب آوردن ریه و انتخاب درمان مؤثر کمک می‌کند. رویکرد ما در روشنا اطمینان خاطر بیماران و تبدیل تشخیص به نخستین گام در مسیر درمان موفق است. لذا اگر قصد رزرو نوبت را دارید می‌توانید از طریق دکمه دریافت نوبت یا شماره تماس 02144203934 اقدام نمایید.


منابع
litfl.com
atsjournals.org